Ik rol me in een bolletje als een insect, het enige dat mij een veilig gevoel geeft.
"Ik heb meegewerkt omdat ik het belangrijk vind dat mensen met een psychische kwetsbaarheid niet onderschat worden. Maar dat tegelijk hun pijn ook niet onderschat wordt. Het onthullen van het beeld was heftig. Alsof de computer beter begrijpt wat ik doormaak dan de meeste mensen."
Het voelt alsof er een raam tussen mij en de wereld zit.
"Ik heb tijdens mijn herstelproces veel schaamte en eenzaamheid gekend. Dat er nu meer aandacht komt voor mentale gezondheid vind ik hartverwarmend. Het A.I.-beeld van mijn eigen onzichtbare pijn zal nog lang blijven nazinderen. Ik denk ook dat anderen met de diagnose ASS zichzelf erin zullen herkennen."
Het lijkt of ik enorme vleugels heb om te gebruiken, terwijl ik vastgebonden ben.
"Door mee te doen, wil ik helpen om de taboesfeer rond psychische kwetsbaarheden te doorprikken. Ik was ook nieuwsgierig hoe mijn verhaal er zou uitzien in beeld. Het A.I.-beeld voelt voor mij bijna als een herinnering. Hoe surreëel het ook is, het geeft vorm aan iets dat ik vroeger alleen maar kon probéren uitleggen."
Psychische problemen zie je niet. Maar ze zijn er wel.
Mentale pijn is niet zichtbaar, maar daarom geen minder reëel probleem. Uit de Preventiebarometer Geestelijke gezondheid (juli 2023) van het Belgisch instituut voor Gezondheid Sciensano blijkt dat 3 op 10 Vlamingen zich psychisch niet goed voelen. Een bevraging van 2018 (1) toont aan dat 1 op de 10 Belgen effectief aan een psychische stoornis lijdt, zoals een angststoornis of een depressie.
Onzichtbaar probleem
Dat het onzichtbare van de mentale pijn onbegrip in de hand werkt, merkt dr. Ellen Sleuwaegen, klinisch psycholoog, elke dag in de praktijk: "Er is steeds meer aandacht voor mentale problemen. Maar het blijft toch altijd een onzichtbaar probleem. Je kan je angst of depressie niet tonen zoals je een gebroken been toont. En woorden schieten vaak tekort."
Zichtbaar maken
Vandaar ons initiatief om mentale pijn effectief zichtbaar te maken. Via artificiële intelligentie, of A.I. Concreet vroegen we 3 mensen om hun mentale pijn onder woorden te brengen bij onze psychologe. Zinnen uit dat gesprek werden aan een computer voorgelegd en via een professionele A.I.-tool in een beeld omgezet. De resultaten waren stuk voor stuk beklijvend.
Bespreekbaar maken
Dat Lotte, Sarah en Wouter hun verhaal delen, is moedig. En het verschil dat ze hiermee maken, is reëel. Dat vindt ook dr. Ellen Sleuwaegen, klinisch psycholoog: "Je pijn kunnen tonen aan je omgeving geeft hen meer inzicht in jouw situatie. Het kan het wederzijdse begrip alleen maar groter maken. Dit is geen therapie, maar vooral een middel om de pijn tastbaar en bespreekbaar te maken."
- Met dank aan Lotte, Sarah en Wouter die hun pijn zichtbaar durfden maken, aan het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW), en dr. Ellen Sleuwaegen, klinisch psycholoog, die de deelnemers begeleidde tijdens de hele duur van de opnames.
- Wij gebruikten een professionele AI-tool om de beelden te genereren. Die tool wordt niet breed uitgerold. Mensen die geïnteresseerd zijn in de technologie kunnen wel gebruik maken van online tools zoals DALL-E van OpenAI dat recent opengesteld werd voor het grote publiek.
Meer aandacht naar mentale gezondheid
De Onafhankelijke Ziekenfondsen, waar Helan deel van uitmaakt, pleiten ervoor om de geestelijke gezondheidssector op hetzelfde niveau te zetten als de somatische, of fysieke. Zowel qua perceptie als op vlak van beleid. Er is meer begrip nodig voor mentale gezondheidsproblemen, en een bredere toegang tot mentale gezondheidszorg.
Maar 6 procent van het federale gezondheidszorgbudget ging in 2020 naar geestelijke gezondheidszorg2. Vooral sinds 2021 zijn er belangrijke bijkomende inspanningen geleverd door te investeren in terugbetaalde eerstelijnspsychologische zorg. Zo werd hier in 2024 meer dan 200 miljoen euro in geïnvesteerd. Het totaalaanbod aan geestelijke gezondheidszorg is echter versnipperd over federale en deelstaatbevoegdheden, bepaalde zorgnoden zijn nog steeds niet of onvoldoende gedekt en verschillende zorgvormen (ambulant, opname, nazorg,…) sluiten onvoldoende op elkaar aan.
Een goede en transparante communicatie over het zorgaanbod, en de beschikbaarheid van een zorgaanbod op maat dichtbij de patiënt, is essentieel als we willen dat deze investeringen vruchten afwerpen. Het is dus noodzakelijk om te blijven investeren in de geestelijke gezondheid.
Langdurige arbeidsongeschiktheid omwille van psychische gezondheidsproblemen is een realiteit. Volgens cijfers van MLOZ was in 2022 36,86% van de langdurige (+ 12m) arbeidsongeschiktheid daaraan te wijten. Tussen 2017 en 2022 steeg het aantal langdurig arbeidsongeschikten wegens burn-out en depressie met 43%. Vrouwen lopen het meeste risico. 59% van de mensen die langer dan 12 maanden arbeidsongeschikt zijn, zijn vrouwen. Als we daar depressies en burn-outs bijtellen, loopt dit zelfs op tot 69%.
De kosten van burn-out en depressies bedroegen in 2021 alleen al voor de uitkeringen 1,8 miljard euro. Een stijging van 8% in 2 jaar en van 59% sinds 2016. Voor de samenleving zijn de kosten echter veel hoger, aangezien ook de kosten van arbeidsongeschiktheid tijdens de eerste 12 maanden (de zogenaamde "primaire arbeidsongeschiktheid"), de zorgkosten, de beheerkosten van het systeem en, voor de arbeidsmarkt, het verlies van ervaren en deskundige menselijke middelen moeten worden meegerekend.
Er zijn meer middelen nodig voor initiatieven die inzetten op preventie en mental health literacy. Die zijn namelijk cruciaal om ernstige psychische aandoeningen te voorkomen. Naast primaire preventie zijn ook secundaire en tertiaire preventie belangrijk om terugval of verergering van klachten te voorkomen.
Het vergroten van kennis over mentale gezondheid en het bevorderen van mentale weerbaarheid is van groot belang omdat dit helpt stigmatisering tegen te gaan en mensen aan te moedigen sneller hulp te zoeken. Veel aandacht gaat nu – terecht – naar jongeren waarbij ingezet wordt op interventies in bijvoorbeeld scholen en Overkophuizen. Naast blijvende inzet voor deze doelgroep, geloven wij dat deze inspanningen eveneens moeten geleverd worden voor o.a. de ouderen in de samenleving, die vaak een grote lijdensdruk ondervinden door psychische aandoeningen en bijgevolg ook bijzonder vaak medicatie hiervoor nemen.
Hoewel de evolutie dus reeds zeer positief is, moet de toegang tot geconventioneerde psychologen blijvend uitgebreid worden, zodat wachttijden tot een minimum beperkt worden. Extra aandacht en budget moet hierbij gegeven worden aan het includeren van specifieke doelgroepen, waaronder dus op korte termijn de ouderen.
Onderzoek wijst uit dat investeringen in psychotherapie mogelijk tot een verlaging in het aantal voorschriften van psychofarmaca kunnen leiden. Psychotherapie kan ook helpen bij het voorkomen van herval. Hoewel niet alle vormen van psychologische hulpverlening momenteel terugbetaald worden, kan je wel in bepaalde gevallen een extra tegemoetkoming krijgen van Helan.
Wanneer mensen schakelen tussen verschillende hulpverleners en zorgomgevingen (bv. ziekenhuis, psycholoog, huisarts, Centrum Geestelijke Gezondheidszorg,…) is het belangrijk dat die overdracht naadloos verloopt, zonder dat er gaten in de zorg ontstaan. Beperken van wachttijden tot een minimum maar ook een correcte en vlotte overdracht van informatie is hierbij cruciaal. Ook de patiënt zelf en eventuele mantelzorgers moeten goed geïnformeerd blijven op elk moment.
Specifieke aandacht is bovendien nodig voor jongeren die de overgang maken van de jeugd- naar de volwassenenzorg.
Zoek jij hulp?
Gaat het wat minder met je en heb je het gevoel dat je hulp nodig hebt? Of maak je je zorgen om iemand in je omgeving? We maakten voor jou een overzicht van de mogelijke hulplijnen.
Gratis webinar
Leef jij samen met iemand met een psychische kwetsbaarheid? Herbekijk het webinar met Lennie Van Proeyen, systeempsychotherapeute en ervaringsdeskundige.
Helan neemt mentale gezondheid serieus
Mentale pijn is echt
En daarom besteden we bij Helan al langer dan vandaag extra aandacht aan psychische gezondheid, zowel preventief als curatief.
Terugbetaling psychotherapie
Er bestaat een wettelijke terugbetaling voor psychotherapie bij een geconventioneerd psycholoog. Bekijk hier de details.
Extra Helan-voordeel voor psychotherapie
Helan biedt een extra terugbetaling voor wie geen recht heeft op de wettelijke terugbetaling.
Gratis psychologische hulp via de Helan Luisterlijn
Als klant van Helan Ziekenfonds heb je elk jaar recht op 5 gratis gesprekken met een psycholoog van de Luisterlijn.
Bronnen:
1 Geestelijke gezondheidsenquête 2018, Sciensano.
2 Resolutie voor laagdrempelige en toegankelijke geestelijke gezondheidszorg in (post-)coronatijden, Kamer, 2020.
3 België: Landenprofiel Gezondheid 2021.
4 Heel wat jongeren durven geen hulp te vragen bij psychische problemen, 2021.
5 5,8 per 100 000 inwoners - Resolutie voor laagdrempelige en toegankelijke geestelijke gezondheidszorg in (post-)coronatijden, Kamer, 2020.