Wanneer wordt verlangen een verslaving?

Kijken we verkeerd naar mensen met verslaving?

De perceptie is dat een verslaving de schuld is van de persoon in kwestie. We denken vaak dat een verslaving een bewuste keuze is. Dat klopt niet. Het is geen rationele beslissing, maar een stoornis. Verslaafden hebben het verlangen naar een bepaald middel niet meer in de hand: hun ‘goesting’ is als het ware gekaapt. Ze voelen zich vaak kwetsbaar en ervaren veel schaamte. Daarom doen ze er alles aan om hun ongewenste gedrag te verbergen. Daarom duurt het vaak jaren voordat ze hulp zoeken. 

De echte schuldige is een verstoorde dopaminereactie in het brein, die de motivatie om te gebruiken verhoogt. Dit maakt van verlangen een hardnekkige drang om verslavend gedrag vaak te herhalen. Misschien is het wel veelvuldig alcoholgebruik of een verslaving aan roken. De vlotte beschikbaarheid van die verslavende middelen speelt hierbij een belangrijke rol.

Ook het beeld dat verslaafden in de marge van de maatschappij leven, klopt niet: de meeste mensen met een verslaving functioneren 'normaal'. Komen ze in de problemen omdat ze bijvoorbeeld onder invloed een ongeval veroorzaken? Dan denken we 'straf zal wel helpen', maar dat is slechts beperkt waar. Straf verlost je niet van een verslaving. Het schrikt hoogstens tijdelijk af.

Ben ik verslaafd?

Hoe weet je nu of je zelf verslaafd bent? Een verslaving ontstaat meestal geleidelijk. Twijfel je of je gewoontegebruik is overgegaan in een verslaving? Stel jezelf dan enkele eerlijke vragen:

• Kan ik nog stoppen wanneer ik dat wil?
• Denk ik vaak aan het middel of gedrag, ook als ik het niet gebruik?
• Gebruik ik het om te ontsnappen aan stress, verdriet of verveling?
• Heeft mijn gebruik al negatieve gevolgen voor mijn werk, relaties of gezondheid?
• Ben ik er geheimzinnig over of voel ik me er schuldig over?

Wil je vermijden dat je verslaafd wordt? Leg jezelf dan beperkende regels op: bv. ʻik drink enkel in het weekend, maar niet elk weekendʼ. En las regelmatig periodes in waarin je niet gebruikt. Dat helpt je gedrag te begrenzen en af te remmen.

Hoe kan je stigma’s rond verslaving doorbreken? 

Erover praten is belangrijk. Weten hoe verslaving werkt, helpt ook. Maak je je zorgen over je gebruik? Of over het gedrag van een naaste? Neem iemand in vertrouwen. Begin een gesprek. Dat kan zelfs anoniem, bijvoorbeeld via druglijn.be. Ook de huisarts of een therapeut kan de juiste vragen stellen. Meet je gebruik met een app of noteer hoe vaak je gebruikt en wanneer. Dat vergroot je bewustzijn. 

Hoe bestrijd je een verslaving?

Speel open kaart. Zorg zélf voor hindernissen die de drang verminderen: haal geen alcohol of vapes in huis, blokkeer de toegang tot porno- of goksites. 
Door de beschikbaarheid bewust uit te schakelen, kan je op termijn uit een verslaving geraken. Trap niet in de valkuil dat je af en toe kan gebruiken eens het beter gaat: stop volledig. Zoek professionele hulp of sluit je aan bij praatgroepen voor lotgenoten. En vervang je verslaving door activiteiten die je dopamine op een gezonde manier verhogen. Bouw stap per stap terug een gezonde levensstijl op. Doe activiteiten waar je zoveel plezier en voldoening aan beleeft dat ze belangrijker worden dan de verslaving: muziek maken, sporten of een sociaal engagement.

Hoe kan je omgeving helpen?

Blijf steun bieden maar laat niet met je voeten spelen. Je moet als naaste niet alles tolereren of willen oplossen. Voor jezelf opkomen en duidelijke grenzen stellen is essentieel. Geef geen geld om de schulden van je partner of kind af te lossen. Pas als mensen zich bewust worden van de negatieve gevolgen van hun gedrag, zetten ze zelf belangrijke stappen naar herstel.
 

Wat is leven met een gokverslaving? 

“Vanbinnen eet het je op.” - Bruno (20)

“Ik begon online te gokken toen ik net 18 was. Het gevoel dat je kan winnen is heel krachtig. Dat drijft je. Pas toen mijn spaargeld op was, besefte ik: ik heb een probleem. Maar ik stopte niet. Het werd een drang in die mate dat je het leven beu wordt. Niets boeide nog. De periode tussen doorhebben dat ik verslaafd was en stoppen was het moeilijkst. Eenzaam ook. Niemand wist het. Ik ging naar een psycholoog maar het duurde maanden voor ik durfde zeggen wat er écht speelde. Ik heb het uiteindelijk eerst aan mijn ouders en aan mijn lief verteld. Erover praten helpt. Nu gaat het beter. Mijn ouders checken mijn uitgaven en ik betaal hen de schulden terug die ze voor me afgelost hebben. Ik studeer weer. Ik speel zaalvoetbal en vind plezier in Lego. Toch besef ik hoe kwetsbaar ik nog ben. Als de verleiding daar weer is, moet ik mijn best doen om er tegenin te gaan. Gelukkig heb ik goeie mensen rond mij die ik niet wil teleurstellen of kwetsen. Het is dus een proces van dag tot dag. Ik denk dat het heel mijn leven zo zal zijn. Gokken is een stille verslaving. Je kan het makkelijk verbergen maar vanbinnen eet het je op. Sinds online gokken legaal is, merk ik dat veel mensen van mijn leeftijd gokken en dat normaal vinden. Maar het is niet normaal. Het is gevaarlijk.”

* Bruno is een schuilnaam