TabakTalks geeft rokers en ex-rokers een stem in het rookdebat

Tabak blijft een groot probleem voor de volksgezondheid: het gebruik daalt vandaag te traag. Bovendien doen de huidige rokers ook veel te weinig stoppogingen. Uit de Preventiebarometer (2022, Sciensano) blijkt dat bijna 6 op 10 Vlaamse rokers geen intentie hebben om de komende 12 maanden te stoppen. En slechts 1 op 4 dagelijkse rokers heeft in het jaar voor de enquête geprobeerd om te kappen met de sigaret. Van de dagelijkse rokers die willen stoppen, zijn meer dan 8 op 10 helemaal niet tot een beetje zeker dat het gaat lukken (lage eigen-effectiviteit). 1 op 4 rokers geeft aan niet te willen stoppen. De grootste belemmeringen om te stoppen zijn lichamelijke verslaving en eerdere stoppogingen die te moeilijk waren. Wie er toch in slaagde om te stoppen, deed dat meestal zonder hulp.

Nieuwe inzichten

Het is belangrijk om te achterhalen hoe rokers kijken naar roken, hoe we hen moeten benaderen, wat er speelt bij het stoppen, waarom ze vooral in hun eentje stoppen en waarom ze hiervoor kiezen, ook al verhoogt stoppen met hulpmiddelen hun slaagkans. Door hen in TabakTalks aan het woord te laten, krijgen we nieuwe inzichten.

TabakTalks: de resultaten

Zo blijkt uit het TabakTalks-onderzoek onder meer dat:

• de meeste rokers vandaag wel weten dat roken slecht is voor hun gezondheid. Ze blijven roken omwille van andere redenen, zoals stressvermindering, afhankelijkheid, en sociale factoren. De veronderstelling dat rokers nog steeds onwetend zijn over de gezondheidsrisico’s wordt dus tegengesproken.
• rokers diverse obstakels ervaren om een stoppoging te ondernemen, waaronder sociale druk, angst voor gewichtstoename, mentale uitdagingen zoals uitstelgedrag, en de angst voor mislukking. De steun van naasten en de mogelijkheid van alternatieve activiteiten, zoals sporten, blijken cruciaal bij het overwinnen van deze hindernissen.
• roken sterk wordt gestigmatiseerd in de samenleving. Dat kan bij rokers leiden tot schaamte. Daarom vragen ze om een rookbeleid dat begrip toont voor de complexiteit van roken en stoppen met roken. Volgens hen zouden campagnes minder veroordelend moeten zijn en meer nadruk moeten leggen op ondersteuning bij het stoppen, preventie en het normaliseren van herval als onderdeel van het rookstopproces. Meer betaalbare rookstopmiddelen en betere voorlichting zijn essentieel.

Stoppen met roken: geen universele aanpak

Over één ding zijn zowel rokers als ex-rokers het eens: er is geen universele aanpak of voorkeursmethode om te stoppen met roken. De keuze voor een bepaalde rookstopmethode hangt af van persoonlijke voorkeuren en eerdere ervaringen. Rookstopmiddelen en -methoden zoals rookstopmedicatie, e-sigaretten en begeleiding door een tabakoloog hebben zowel voor- als nadelen. Kosten, bijwerkingen, een gebrek aan correcte informatie en een beperkte toegankelijkheid blijven grote struikelblokken. Ook stoppen zonder hulp, dus zonder één van de erkende hulpmiddelen te gebruiken en de manier waarop de meeste ex-rokers succesvol stopten, zou bespreekbaarder moeten gemaakt worden. Nu wordt deze aanpak nog te vaak afgeraden omdat de slaagkansen dan lager liggen. Stoppen zonder hulp wordt door de (ex-)roker zelf vaak gezien als een persoonlijke overwinning en een manier om onafhankelijkheid te tonen, maar het vraagt wel sterke mentale toewijding en motivatie. Rookstopapps of zelfhulpgroepen kunnen ondersteuning bieden, Ook ex-rokers geven aan dat ze een rol willen opnemen om rokers te helpen met hun rookstoppoging.

Extra rookstoppogingen stimuleren

Met de resultaten wilt Gezond Leven aan de slag gaan om extra rookstoppogingen te stimuleren en om rokers aan te moedigen om gebruik te maken van deze 6 wetenschappelijk onderbouwde rookstopmethoden: Tabakstop, tabakoloog, Allen Carr, e-sigaret, rookstopmedicatie en huisarts/apotheker (en de combinatie van sommige van deze methoden). Maar daarnaast is het nodig om ook extra aandacht te schenken aan stoppen zonder hulp. Ook moet er in communicatie meer ingezet worden op:

• De financiële winst die een rookstop en het gebruikmaken van een rookstopmethode oplevert.
• Duidelijker communiceren dat rookstop op élke leeftijd tot een betere gezondheid leidt en dus altijd zinvol is, hoe oud je ook bent.
• Het grote risicoverschil tussen roken en vapen en tussen het gebruik van tabak en (andere vormen van) nicotine, om hen zo aan te moedigen tot een (bij voorkeur tijdelijke) switch naar nicotinevervangers uit de apotheek en/of de e-sigaret.
• Ook de misverstanden en vooroordelen over de verschillende rookstopmethoden moeten weggewerkt worden.
• En ten slotte moet er ook meer aandacht zijn voor hoe we rokers en rookgedrag mogelijk stigmatiseren.

→ Het volledige TabakTalks-rapport vind je hier
→ Bekijk ook deze one-pager