PFAS: onzichtbare vervuilende stoffen die je gezondheid bedreigen

Wat zijn PFAS?

PFAS is een verzamelnaam voor meer dan 4.700 kunstmatige chemische stoffen. Ze worden sinds het einde van de jaren 1940 gebruikt in de industrie en consumptieartikelen voor hun water-, olie-, vet- en warmtebestendige eigenschappen. Ze zitten met name in bepaalde cosmetica en hygiënische producten, in waterdicht textiel en keukengereedschap met een antiaanbaklaag.
Deze stoffen worden ‘eeuwige vervuilers’ genoemd omdat ze heel langzaam afbreken en zich ophopen in onze omgeving en lichamen. Langdurige blootstelling aan PFAS kan dan ook ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid.

Waar vinden we PFAS?

We kunnen blootgesteld worden aan PFAS binnenshuis, op het werk of via ons eten. PFAS bevinden zich met name in:

• Drinkwater: sommige regio's zijn meer getroffen dan andere vanwege industriële lozingen.
• Voedselverpakkingen: bakjes, zakjes van popcorn voor in de microgolf en pizzadozen, bijvoorbeeld, bevatten PFAS om te voorkomen dat er vet lekt.
• Kleren en textiel: sportkledij, waterafstotende jassen, tapijten en vast tapijt.
• Cosmetica en hygiënische producten: in sommige fonds de teint en mascara’s wordt PFAS gebruikt zodat ze beter blijven zitten, maar ook tandpasta’s en shampoos.

De Europese Unie heeft maximumwaarden voor bepaalde PFAS-stoffen vastgelegd in verschillende categorieën van voedingsmiddelen. Sinds 1 januari 2023 mogen producten die deze waarden overschrijden niet meer verkocht worden. Een Europese richtlijn bepaalt ook dat er tegen 12 januari 2023 niet meer dan 100 nanogram PFAS per liter mag zitten in drinkwater (dat wil zeggen 1/10.000.000e van een gram per liter water). Er is vaak vastgesteld dat PFAS grondwater, oppervlaktewater en de bodem vervuilen. Ze elimineren is complex en duur. Als er geen actie ondernomen wordt, zullen deze stoffen zich blijven ophopen in het milieu, ons drinkwater en onze voeding.

Hoe beïnvloeden PFAS de gezondheid?

De blootstelling aan PFAS wordt in verband gebracht met talrijke gezondheidsproblemen:

• Hormonale problemen: PFAS zijn hormoonverstoorders en beïnvloeden de hormoonhuishouding.
• Hoger risico op kanker: bepaalde studies hebben een verband aangetoond met nier- en teelbalkanker.
• Vruchtbaarheidsproblemen: impact op de kwaliteit van het sperma en de vrouwelijke bevruchting.
• Verzwakt immuunsysteem: vermindering van de immuunrespons op vaccins en een hoger risico op infecties.
• Invloed op de ontwikkeling van kinderen: groeiachterstand en neurologische ontwikkelingsproblemen.

Welke bevolkingsgroepen zijn het kwetsbaarst?

Sommige bevolkingsgroepen zijn kwetsbaarder:

• Zwangere vrouwen en kinderen: prenatale blootstelling aan PFAS heeft een impact op de ontwikkeling van de foetus.
• Industriële arbeiders: mensen die in de chemische industrie werken of brandweerlui, bijvoorbeeld.
• Mensen die in de buurt van industriële sites wonen: hier vinden we hogere PFAS-concentraties in het drinkwater en de omgeving.

Hoe kan je je blootstelling aan PFAS beperken?

Hoewel het moeilijk is om deze stoffen volledig te vermijden, zijn hier een paar tips om de risico’s te verminderen:

• Varieer voldoende je voeding, zowel wat betreft het soort voedingsproducten als waar ze vandaan komen.
• Gebruik bij voorkeur keramisch, roestvrijstalen of gietijzeren keukengereedschap in plaats van braadpannen met een antiaanbaklaag en pannen met een coating op basis van PFAS.
• Vermijd cosmetica en hygiënische producten met de labels PFC, PTFE, Fluor en Perfluor. Fluoride in tandpasta is geen PFAS en is nodig om het tandglazuur te versterken.

→ Op deze pagina vind je nog andere tips.

Een verbod in Europa?

Nu de bezorgdheid over de gezondheid en het milieu toeneemt, zoekt Europa oplossingen om de volksgezondheid beter te beschermen tegen PFAS. 40 39 mutualiteiten, milieuorganisaties en burgerverenigingen waaronder de Onafhankelijke Ziekenfondsen (Helan, Partenamut en Freie Krankenkasse), alsook spelers in de water- en milieusectoren, roepen op tot een verbod aan de bron. Zij hebben hierover een opiniestuk gepubliceerd om de beleidsmakers te vragen maatregelen te treffen.
België, dat bijzonder sterk getroffen is door PFAS-vervuiling, moet snel optreden. Ons land kan een verbod op Europees niveau steunen, maar kan nu al concrete maatregelen op eigen bodem nemen. Die omvatten een geleidelijk verbod op deze stoffen in alledaagse producten, een strengere controle op de industrieën die ze gebruiken en een fonds dat gefinancierd wordt door de vervuilers om vervuilde gebieden te saneren. Tot slot is het essentieel om bedrijven aan te moedigen veiligere alternatieven voor PFAS te ontwikkelen.