Pandemie heeft invloed op het geestelijk welzijn van jongeren

Ter gelegenheid van de European Mental Health Week onderzochten de Onafhankelijke Ziekenfondsen de gegevens over het gebruik van geestelijke gezondheidszorg tijdens de pandemie. Drie belangrijke cijfers uit 2019 worden vergeleken met 2020: de opnames in psychiatrische diensten, het beroep op raadplegingen van psychologen en psychiaters, en het gebruik van antidepressiva en antipsychotica.

Opnames in het ziekenhuis

Onze gegevens tonen een merkbare daling van het aantal opnames in psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische diensten van algemene ziekenhuizen in het tweede kwartaal van 2020, als gevolg van de eerste golf van de pandemie (midden maart 2020). De ziekenhuizen beperkten zich toen tot de coronavirus-gerelateerde en spoedeisende zorg. Hierdoor stelden veel patiënten hun zorg uit. Dit geldt zowel voor de 15- tot 25-jarigen als voor de algemene bevolking. In de maanden die volgden, werd die uitgestelde zorg niet volledig ingehaald.

Raadplegingen bij de psycholoog en de psychiater

Wat de raadplegingen betreft, zien we ongeveer hetzelfde als voor de ziekenhuisopnames aan het begin van de eerste golf. In het derde kwartaal van 2020 is een aanzienlijke stijging merkbaar, in vergelijking met de gegevens van 2019. Vooral in de groep 15- tot 25-jarigen valt die stijging op.

De regering heeft snel gereageerd door telefoon- en videoconsultaties toe te staan en het positieve effect hiervan zien we in het stijgend aantal raadplegingen. In diezelfde periode werden trouwens ook de medische activiteiten weer opgestart. Maar ook het feit dat jongeren sterk zijn getroffen door de beperkende maatregelen na de pandemie, verklaart deze stijging. Zo blijkt de inhaalbeweging voor uitgestelde zorg flagranter te zijn bij de 15- tot 25-jarigen dan bij de rest van de bevolking.

Consumptie van geneesmiddelen

Voor de totale bevolking nam het gebruik van antidepressiva af aan het begin van de eerste golf en dit bleef zo. Bij jongeren tussen 15 en 25 jaar keerde dit gebruik terug naar het niveau van vóór de pandemie. Vanaf het derde kwartaal van 2020 stellen we een lichte stijging vast van de aflevering van antidepressiva en antipsychotica bij jongeren. Het  inhaalmanoeuvre voor uitgestelde behandeling met antidepressiva lijkt beter zichtbaar bij de 15- tot 25-jarigen, dan bij de rest van de bevolking.

Aandachtspunten

Deze cijfers leveren ons concrete informatie: veel geestelijke gezondheidsproblemen zijn blijkbaar onbehandeld gebleven of werden niet gediagnosticeerd als gevolg van de pandemie en haar effecten. Het is mogelijk dat de wijdverspreide angst tijdens de eerste golf, gecombineerd met de gebrekkige zichtbaarheid van het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg en de berichtgeving over het uitstellen van niet-urgente zorg mensen hebben aangezet om hun zorg te verschuiven. Een  inhaalmanoeuvre van uitgestelde zorg is duidelijk zichtbaar (zij het onvolledig) op het vlak van de aflevering van geneesmiddelen, maar blijkt minder uitgesproken bij de ziekenhuisopnames. Dit doet de vraag rijzen of de geestelijke gezondheidszorg in wezen niet vooral een zaak van medicatie is .

Hoe de bevolking dit juist ervaart, kunnen we (nog) niet afleiden uit onze gegevens over de terugbetaling van de geestelijke gezondheidszorg. Het zorgaanbod is niet altijd zichtbaar genoeg en het is geen sinecure om je weg te vinden in die doolhof. De stigmatisering van geestelijke gezondheidsproblemen en de daaruit voortvloeiende terughoudendheid van sommige doelgroepen om op zoek te gaan naar die specifieke zorg, mogen we niet uit het oog verliezen. Deze waarnemingen doen ons geloven dat we aan de vooravond staan van een ongekende crisis op het vlak van geestelijke gezondheid.

De jongeren, onze toekomstige volwassenen, hebben het zeer moeilijk gehad op een cruciaal moment in de overgang van hun kindertijd naar volwassenheid.

Gratis psychologische hulp via de Luisterlijn

Heb je het ook moeilijk tijdens de pandemie? Maak je je zorgen? Of heb je gewoon nood aan een gesprek? Bij de Luisterlijn van Helan kun je terecht voor een gesprek met een psycholoog. 
Lees meer over de Luisterlijn.