Gebruik antibiotica: te zwakke daling om doelstellingen te halen

Antibioticaresistentie: een bedreiging voor de volksgezondheid

Volgens de OESO veroorzaakt antibioticaresistentie jaarlijks 79.000 doden, met in de lidstaten al 1 op de 5 infecties die resistent is tegen antibiotica. In België was in 2019 ongeveer 1 op de 11 infecties resistent, waarbij vooral kwetsbare groepen zoals ouderen en zeer jonge kinderen worden getroffen.

Zonder een efficiënte en globale actie kunnen simpele infecties onbehandelbaar worden en kunnen routineoperaties ingewikkeld worden door een gebrek aan infectiepreventie.

Analyse van antibioticagebruik in België: beperkte vooruitgang

Een analyse bij 2,3 miljoen leden van de 3 Onafhankelijke Ziekenfondsen, waartoe Helan behoort, toont aan dat het antibioticagebruik tussen juli 2016 en juni 2024 licht gedaald is, met een gemiddelde van 17,8 dagelijkse doses per 1.000 inwoners per dag.

Ondanks deze afname wijst dit cijfer op een heropleving in het gebruik na de COVID-19-pandemie, waardoor het antibioticagebruik opnieuw vergelijkbaar is met het niveau van vóór 2020.

We gingen ook na of de vooropgestelde doelen van het nationale One Health AMR & FKG-plan konden behaald worden. Tot op vandaag kon er slechts één doelstelling behaald worden, ondanks de pogingen om het ongepaste voorschrijven van antibiotica terug te dringen.

Een eerste doelstelling was de vermindering van het gebruik van quinolonen tot 5% van het totale volume gebruikte antibiotica. Quinolen, breed-spectrum antibiotica, zijn inzetbaar voor de behandeling van bepaalde ernstige infecties, maar intensief gebruik ervan verhoogt het risico op resistentie.

Deze doelstelling werd niet behaald: volgens het BELMAP-rapport blijft het aandeel quinolonen in het totale volume antibiotica (inclusief niet-vergoede) 7% in 2022, boven de beoogde drempel van 5%.

Een ander doel was de verhouding amoxicilline versus amoxicilline-clavulaanzuur naar 80/20 te verhogen. Amoxicilline alleen heeft de voorkeur als eerstelijn, omdat de toevoeging van clavulaanzuur het antibacteriële spectrum vergroot en zo het risico op resistentie verhoogt.

Dit doel is echter ook niet bereikt. In 2024 is de verhouding 55% enkel amoxicilline tegenover 45% voor de combinatie, en dus nog ver verwijderd van de oorspronkelijke doelstelling.

Een derde doel was om het gebruik van antibiotica in het algemeen te verlagen met 40% ten opzichte van 2019. Het verminderen van het totale gebruik zou helpen de effectiviteit van deze essentiële behandeling te behouden.

Helaas is ook dit doel niet bereikt. Na een tijdelijke daling tijdens de pandemie is het antibioticagebruik vanaf 2021 weer gestegen, en heeft het opnieuw niveaus bereikt die vergelijkbaar zijn met die van 2019.

Naast het verminderen van de hoeveelheden, voorzag het plan ook een matiging van het gebruik van tweedelijns antibiotica. Deze medicatie moet worden voorbehouden voor gevallen waarin standaardbehandelingen falen, om de blootstelling van bacteriën aan krachtige antibiotica te beperken en zo de opkomst van resistentie te vertragen.

Dit doel is ook niet bereikt. Tegenwoordig vertegenwoordigen tweedelijns antibiotica nog steeds ongeveer 47% van het totale gebruik, een hoog niveau dat wijst op een nog te frequente inzet van deze tweedelijns behandelingen.

Een doel is echter wel bereikt: het meerderheidsgebruik (65%) van de "Access"-categorie antibiotica van de WGO. Deze antibiotica, aanbevolen voor de behandeling van veelvoorkomende infecties, hebben een veilig profiel wat betreft resistentie.

In 2024 behoort 69% van de gebruikte antibiotica in België tot deze categorie, wat het oorspronkelijke doel overschrijdt en een positieve stap is naar een beter beheer van bacteriële resistentie.

Een verantwoord gebruik noodzakelijk

Om antibioticaresistentie tegen te gaan, is het cruciaal om:

• Voorschrijvers te ondersteunen om verstandig en gematigd voor te schrijven (vb. via tools die helpen bij het maken van een beslissing, via feedback op hun voorschrift)
• Burgers sensibiliseren voor het voorkomen van infecties, slecht gebruik van antibiotica en hen bewust maken van de gevaren van bacteriële resistentie

Meer weten? Bezoek de website over antibiotica en antimicrobiële resistentie: www.praatoverantibiotica.be.