Waarom vaccineren? Professor Pierre Van Damme over het coronavaccin

Bij sommige mensen heerst er wantrouwen tegenover het coronavaccin? Waar komt dat volgens u vandaan? 

Prof. Van Damme: “De grootste oorzaak van het wantrouwen is de snelle verspreiding van desinformatie via het internet. Soms is die zo onrealistisch en ver gezocht dat we erom kunnen lachen, denk maar aan de bewering dat we door het vaccin allemaal in apen zullen veranderen. Maar een deel van de misinformatie blijft wel hangen. Bijvoorbeeld omdat ze door een slecht geïnformeerde wetenschapper gebracht wordt, of fouten uit het verleden aanhaalt om angst te zaaien.

Het is inderdaad zo dat bepaalde medicijnen in de jaren 50 kwalijke bijwerkingen gehad hebben. Maar daar staat tegenover dat het net die voorvallen zijn die de regels hebben aangescherpt. Wie vandaag een pilletje neemt, of een vaccin krijgt toegediend, kan erop vertrouwen dat het middel uitgebreid werd onderzocht en getest, en bijgevolg dus ook veilig is.” 

Dus de snelheid waarmee het vaccin ontwikkeld werd, heeft geen impact op de kwaliteit? 

“Het Pfizer-vaccin werd als eerste goedgekeurd in december 2020. Dat was eigenlijk geen verhaal van ‘te snel’, maar van prioriteit. Als je wereldwijd aan alle wetenschappers vraagt om voorrang te geven aan de ontwikkeling van een coronavaccin, en hen alle nodige middelen bezorgt om dit te kunnen doen, is het logisch dat er op korte termijn een veilig en werkzaam vaccin beschikbaar is.

Specifiek ging het om meer dan 260 instellingen met 20 tot 30 jaar ervaring die allemaal van bestaande vaccinconstructies konden vertrekken én over alle materialen beschikten om daarop verder te bouwen. Daarbovenop kregen hun dossiers ook administratief voorrang, en werden zo de testfasen versneld. Het is door die voorrang dat een traject van 4 à 7 jaar in ongeveer 12 maanden kon worden afgelegd zonder in te boeten op kwaliteit, veiligheid en werkzaamheid.” 

Hoe werken vaccins, en meer bepaald het vaccin tegen COVID-19? 

“Een vaccin is eigenlijk niet meer of minder dan een deeltje van een virus dat we inbrengen om ons lichaam daartegen te trainen. Doordat we daarbij de dosis zelf kunnen bepalen, worden we er nauwelijks ziek van. Als je na vaccinatie in aanraking komt met het virus, zal je immuunsysteem het meteen herkennen en onschadelijk maken. Met andere woorden: je doorloopt de ziekte niet en vermijdt het risico op eventuele ernstige en levensbedreigende verwikkelingen zoals we die bij COVID-19 zien.

Alle vaccins tegen het coronavirus werken volgens dat principe om ons afweersysteem te trainen met een versie of een stukje van het virus, al verschillen ze wel in de manier waarop ze werken.” 

Welke vaccintypes worden momenteel ingezet tegen COVID-19? 

“In de strijd tegen COVID-19 werden 4 soorten vaccins ontwikkeld. De geïnactiveerde vaccins waarbij een door warmte of straling gedood virusdeeltje wordt ingebracht. De virusgebaseerde vaccins waarbij een bekend virus, in dit geval een verkoudheidsvirus, zo wordt aangepast dat het ons afweersysteem stimuleert tot aanmaak van antistoffen tegen COVID-19.

Dan zijn er ook de eiwit-gebaseerde vaccins waarbij kopieën van de virusuitsteeksels worden ingebracht om het afweersysteem te trainen. En tenslotte nog de mRNAvaccins waarbij de afleescode voor de virusuitsteeksels ervoor zorgt dat we het eiwit zelf aanmaken om er zo antilichamen tegen te ontwikkelen.”

Over het RNA-vaccin, was er in januari ophef omdat het aan ons DNA zou morrelen. 

“Er werd inderdaad beweerd dat het vaccin auto-immuunziekten zou veroorzaken. Dat zijn ziekten waarbij het afweersysteem het eigen lichaam aanvalt. Maar dat is dus onzin. Het stukje genetisch materiaal van het virus – het RNA – is niet meer dan een afleescode voor onze afweercellen. Door de code van het virus af te lezen, maken onze cellen zelf de uitsteekseleiwitten aan en ontwikkelen we zo antilichamen tegen het virus in ons bloed. Het is dus absoluut niet zo dat het RNA in de cellen zelf terecht komt en aan ons DNA kan morrelen. Na het aflezen van het RNA om ons immuunsysteem te trainen wordt het RNA door ons lichaam afgebroken en verdwijnt het binnen enkele uren.

Met deze vaccins hebben we trouwens al meer dan 15 jaar ervaring. Ze worden onder meer ingezet tegen kanker. Moesten er ernstige risico’s aan verbonden zijn, dan hadden we die al lang opgespoord.” 

Zijn er redenen om je niet te laten vaccineren? 

“Zo goed als geen. Voor de COVID-19- vaccins geldt er eigenlijk maar 1 reden om je niet te laten vaccineren, en dat is een eerdere ernstige allergische reactie op een van de bestanddelen van het vaccin. Maar ook daar wordt in de strategie rekening mee gehouden. Iedereen die wordt ingeënt, blijft sowieso een kwartier tot een half uur onder toezicht van een arts. Dus wie toch onverwacht een allergische reactie krijgt, wordt meteen geholpen.

Verder kunnen er ook relatieve afwegingen zijn. Zo zal een vaccinatie bijvoorbeeld worden uitgesteld omdat een patiënt verzwakt is door een ziekte. Maar ook risicopatiënten raden we aan om zich te laten vaccineren. De enige vaccinaties die nu in wacht staan, zijn die voor kankerpatiënten onder acute behandeling op het moment van vaccinatie (zij spreken de vaccinatie af met de oncoloog), en kinderen jonger dan 16. Deze groepen zijn op dit moment nog onvoldoende getest. Maar net voor hen moeten gezonde mensen zich zoveel mogelijk laten vaccineren, zodat zij mee beschermd worden door de groepsimmuniteit.” 

Wat betekent dat precies, groepsimmuniteit? 

“Groepsimmuniteit betekent dat een voldoende grote groep mensen weerstand heeft opgebouwd tegen het virus, waardoor het niet meer of minder kan circuleren. Om groepsimmuniteit te bekomen tegen COVID-19, zou minstens 70 tot 80% van de Belgen zich moeten laten vaccineren. Als we dat doel halen, zal het virus enkel nog af en toe lokaal de kop opsteken en kunnen we de grote lockdowns, zoals we die nu hebben leren kennen, achter ons laten.”