Eerstelijns en gespecialiseerde psychologische zorg in een netwerk voor geestelijke gezondheidszorg

Een klinisch psycholoog/orthopedagoog is geconventioneerd van zodra hij/zij een overeenkomst heeft ondertekend met een netwerk voor geestelijke gezondheidszorg. Het netwerk selecteert deze klinisch psychologen en orthopedagogen op basis van de lokale noden en het budget dat hen ter beschikking gesteld is door het RIZIV. Door de overeenkomst te ondertekenen, verbindt zij/hij zich ertoe passende en kwaliteitsvolle zorg te verlenen op basis van de interventies die in de overeenkomst zijn voorzien, samen te werken met andere zorg- en hulpverleners, deel te nemen aan opleidingen en supervisie, de gebruiker te verwijzen naar het aanbod dat beantwoordt aan zijn/haar behoeften, ... en daarbij de beschikbare middelen efficiënt in te zetten. Hij/zij houdt zich aan de wettelijke bepalingen en de afgesproken tarieven van de overeenkomst.

Als jouw psycholoog/orthopedagoog de overeenkomst heeft ondertekend en je vraag kan beantwoord worden binnen de mogelijke interventies van deze overeenkomst, dan heb je recht op terugbetaling van de zorg die in de overeenkomst is voorzien (zie ook vraag 10).

In het kader van de overeenkomst kan het gaan om een eerstelijns klinisch psycholoog/orthopedagoog of een gespecialiseerde klinisch psycholoog/orthopedagoog zijn, of beide.

Een lijst van de geconventioneerde klinisch psychologen/orthopedagogen vind je op de website van het netwerk geestelijke gezondheid van jouw regio (zie de website van het RIZIV).

Deze psychologische zorg is bedoeld voor gebruikers (zonder leeftijdsgrens) die kampen met lichte tot matige psychische problemen, zowel voor zij die nood hebben aan ondersteuning om er terug bovenop te komen/met hun problematiek om te gaan, als zij die nood hebben aan een meer gespecialiseerde behandeling.

Sinds 1 april 2024 is een nieuwe overeenkomst van kracht. Het versterkt en breidt de gecoördineerde verstrekking van eerstelijnspsychologische zorg geleidelijk uit over het hele land. De overeenkomst voorziet in sociale zekerheid voor drie soorten psychologische hulp: 

• Gemeenschapsgerichte interventies: preventieve programma’s bij jou in de buurt (bijvoorbeeld op school of in een sportclub…). Het doel van deze sessies is je leren hoe je voor je eigen geestelijke gezondheid en die van anderen kunt zorgen. Ze zijn altijd gratis en je kan ze anoniem bijwonen. Zo veel als je nodig hebt.
• Psychologische ondersteuning in de eerstelijn: individuele of groepssessies. Deze sessies zijn er voor het behouden of herwinnen van je psychologisch welzijn. Voor dit type afspraak is geen verwijzing nodig.
• Psychologische behandeling in de eerstelijn: kortdurende behandeling, individuele of groepssessies. Doel is om jouw hulpvraag gericht te behandelen met specifieke, kortdurende psychologische technieken en methoden. Als je psycholoog of orthopedagoog deze zorg nuttig voor jou vindt, dan stelt die samen met jou een plan op om aan je hulpvraag tegemoet te komen.

Je kan sessies volgen in de praktijk van de psycholoog of orthopedagoog, maar ook bij jou in de buurt zoals op school, in de sportclub, de huisartsenpraktijk, bij het OCMW…. Individuele sessies kan je ook via videogesprek volgen.

Er is geen voorschrift van een arts nodig om toegang te krijgen tot de psychologische zorg in de eerste lijn. Je kan rechtstreeks een geconventioneerde eerstelijnspsycholoog/orthopedagoog raadplegen. Dit geldt ook voor de klinisch psychologen en orthopedagogen buiten de overeenkomst.

Een lijst van de netwerken met hun desbetreffende website vind je op de website van het RIZIV. Via de website van jouw netwerk zal je vervolgens een lijst van geconventioneerde psychologen en orthopedagogen kunnen raadplegen.

Ja, je bent geheel vrij om een erkend klinisch psycholoog/orthopedagoog te kiezen die het beste bij jou past, in welke regio dan ook, maar uitsluitend in één netwerk (kinderen/jongeren of volwassenen).

In België zijn er 32 netwerken voor geestelijke gezondheidszorg, verdeeld per doelgroep:

• 11 netwerken voor kinderen/adolescenten
• 20 netwerken voor volwassenen
• een gemengd netwerk voor de Duitstalige gemeenschap.

Een overzicht van de netwerken vind je terug op de website van het RIZIV.

Een netwerk vertegenwoordigt alle samenwerkingen tussen structuren en bestaande middelen in een afgebakende regio. Dankzij een doeltreffende samenwerking definiëren de actoren een gemeenschappelijk einddoel, een gemeenschappelijke werking en gemeenschappelijke doelstellingen om de doeltreffendheid van de opvolging van de gebruikers, een betere continuïteit van de zorg, een verbetering van het aanbod en de kwaliteit van de zorg te garanderen.

Het aanbod van psychologische zorg is in de eerste lijn voor het hele land gefaseerd en op gecoördineerde wijze uitgerold. Een belangrijke financiering van het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) zal worden verstrekt via 32 netwerken van geestelijke gezondheidszorg, die elk hun eigen werkgebied, en samen heel België dekken. Daartoe hebben deze netwerken met het RIZIV een overeenkomst ondertekend.

Deze overeenkomst is opgemaakt in samenspraak met de volledige sector van de geestelijke gezondheidszorg en met de deelstaten. Deze overeenkomst heeft betrekking op de psychologische zorg voor kinderen/adolescenten en volwassenen/ouderen. Er worden zowel individuele sessies als groepssessies aangeboden. Klinisch psychologen/orthopedagogen kunnen niet alleen werken vanuit hun praktijk maar zich ook verplaatsen naar de omgeving van de rechthebbenden. Om mensen te kunnen bereiken die nog niet hun weg naar zorg hebben gevonden, worden klinisch psychologen/orthopedagogen ook aangemoedigd om de zorg te organiseren in de vindplaatsen zodanig dat de drempel tot psychologische zorg kleiner wordt. Er wordt bijzondere aandacht besteed aan de kwetsbare doelgroepen waaronder mensen met multimorbiditeit, kinderen en ouders in kwetsbare gezinnen, jongvolwassenen, mensen met langdurige klachten na een COVID-19 infectie, sociaal uitgesloten groepen, ...

Personen die een beroep doen op psychologische zorg worden in de volgende vragen omschreven als 'gebruikers'.

De twee types zijn mogelijk. Afhankelijk van de behoeften van de gebruiker, kunnen zowel individuele als groepsinterventies aangeboden worden.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat groepsinterventies even effectief zijn als individuele sessies en dat ze bijzonder geschikt of nuttig kunnen zijn voor bepaalde problematieken. In het bijzonder faciliteert de groepsvorm het aanleren van bepaalde vaardigheden (zoals ontspanning, assertiviteit of stressbeheersing). Zij bieden de deelnemers ook de mogelijkheid om elkaar te steunen of te herkennen in de uitwisselingen - er kan ook beroep gedaan worden op ervaringsdeskundigen: personen die hun eigen ervaringen verruimen en verwerken bijvoorbeeld via lotgenotencontact en op een deskundige manier inzetten voor anderen.

Een groepsinterventie kan voorafgegaan worden door een individuele sessie om de zorgvraag te verduidelijken. Groepsinterventies kunnen ook gevolgd worden door een individuele sessie om na te gaan of er aan de behoeften van de gebruiker wordt voldaan.

De sessies kunnen ook individueel zijn, dus tussen de psycholoog/orthopedagoog en de gebruiker. Het is mogelijk dat een sessie alleen doorgaat met de context (ouders, de voogd of een familielid, etc.)

Het aantal sessies dat we vergoeden per periode van 12 maanden is afhankelijk van het soort netwerk en het soort sessie:

In een netwerk “Kinderen en Adolescenten” (tot en met 23 jaar):

• Gemeenschapsgerichte interventies (groepssessies): geen limiet op het aantal sessies.
• Eerstelijns psychologische ondersteuning: beperkt tot maximaal 10 individuele sessies. Geen limiet op het aantal groepssessies.
• Eerstelijns psychologische behandeling: beperkt tot gemiddeld 10 individuele sessies met een maximum van 20 sessies. Geen limiet op het aantal groepssessies.

In een netwerk “Volwassenen” (vanaf 15 jaar):

• Gemeenschapsgerichte interventies (groepssessies): geen limiet op het aantal sessies.
• Eerstelijns psychologische ondersteuning: beperkt tot maximaal 8 individuele sessies. Geen limiet op het aantal groepssessies.
• Eerstelijns psychologische behandeling: beperkt tot gemiddeld 8 individuele sessies met een maximum van 20 sessies. Geen limiet op het aantal groepssessies.

Neen, met het huidige budget kunnen niet alle sessies van alle klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen terugbetaald worden. Vanuit een gezondheidseconomisch standpunt werd gekozen om het beschikbare budget prioritair in te zetten voor personen met lichte tot matige psychische problemen. Binnen deze doelgroep gaat de aandacht prioritair naar de meest kwetsbare personen. Gespreid over het land, werd met een aantal klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen een overeenkomst gesloten om terugbetaalde sessies onder een aantal voorwaarden aan zorggebruikers aan te bieden.

De lijst van klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen die sessies onder deze voorwaarden aanbieden, vindt men op de website van elk netwerk geestelijke gezondheid. Een link naar deze websites vind je op de website van het RIZIV.

Net zoals vóór het bestaan van deze overeenkomst, kan je, evenwel zonder terugbetaling vanuit de wettelijke ziekteverzekering voor geneeskundige verzorging, nog steeds terecht bij de klinisch psychologen of orthopedagogen die niet zijn toegetreden tot deze overeenkomst.

Als jouw klinisch psycholoog/orthopedagoog niet geconventioneerd is, wat betekent dat hij/zij de overeenkomst met het netwerk geestelijke gezondheid niet heeft ondertekend, kan je niet van de tegemoetkoming vanuit de wettelijke ziekteverzekering genieten.

Helan Ziekenfonds biedt een extra terugbetaling psychotherapie aan voor zittingen die niet terugbetaald worden vanuit de wettelijke ziekteverzekering. Ook kan je rekenen op 5 gratis consultaties bij een klinisch psycholoog via de Helan Luisterlijn. 

Enkel de psychologische zorg die is uitgevoerd door een klinisch psycholoog/orthopedagoog die geconventioneerd is, wat betekent dat hij/zij een overeenkomst heeft gesloten met het netwerk geestelijke gezondheid, komt in aanmerking voor vergoeding via de wettelijke ziekteverzekering.

Indien de sessies die je reeds hebt ontvangen niet zijn uitgevoerd door een klinisch psycholoog/orthopedagoog die een overeenkomst heeft gesloten met een netwerk geestelijke gezondheid, is er geen terugbetaling van deze sessies door de wettelijke ziekteverzekering mogelijk.

De tegemoetkoming vanuit de ziekteverzekering is complementair aan de verschillende soorten terugbetalingen of bestaande aanbiedingen (bijvoorbeeld: psychiaters, zelfstandige klinisch psychologen/orthopedagogen, de centra geestelijke gezondheidszorg, CAW, OCMW, enz.).

Kom je niet in aanmerking voor een terugbetaling vanuit de wettelijke ziekteverzekering? Dan hebben Helan-klanten recht op een extra tussenkomst van 10 euro per zitting (tot 12 zittingen per jaar) bij een psycholoog, orthopedagoog of psychotherapeut.

De terugbetaling van deze zorg gebeurt via het derdebetalersregeling. Je betaalt bij de geconventioneerde klinische psycholoog/ orthopedagoog alleen jouw persoonlijk aandeel.

Voor kinderen en jongeren tot en met 23 jaar zijn de sessies gratis. Als volwassene betaal je 11 euro - of 4 euro voor wie recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming, met uitzondering van de eerste individuele sessie die steeds gratis is. Voor een groepsinterventie betaal je 2,50 euro per sessie. Je zorgverstrekker regelt de terugbetaling rechtstreeks met je ziekenfonds. Jij betaalt enkel nog het remgeld. Gemeenschapsgerichte sessies zijn ook steeds gratis.

Deze bedragen betaal je rechtstreeks aan de klinisch psycholoog/orthopedagoog, die je hiervoor een ontvangstbewijs zal geven. Er worden geen extra kosten aangerekend. Dit persoonlijke aandeel wordt opgenomen in de maximumfactuur in het kader van de ziekteverzekering.

Het budget dat binnen de wettelijke ziekteverzekering werd voorzien laat vooralsnog niet toe om alle psychologische zorg in alle praktijken van klinisch psychologen en orthopedagogen te financieren.

In deze overeenkomst wordt prioriteit gegeven aan personen met lichte tot matige psychische problemen met bijzondere aandacht voor kwetsbare doelgroepen.

Als je geen recht hebt op een terugbetaling via de wettelijke ziekteverzekering, kent Helan Ziekenfonds je een tegemoetkoming toe van 10 euro per sessie voor maximum 12 sessies per jaar. Bekijk je voordeel.